2019 жылдың желтоқсанында пайда болған Covid-19 вирусы туралы алғашқы ақпарат пайда болғаннан бастап, ол бүкіл әлемге тез тарала бастады және пандемия сипатына ие болды, Қазақстанда вирустың Республика аумағында пайда болуы мен таралуы бойынша шектеу шараларымен қатар Қазақстан ғалымдары мен мамандары коронавирустық инфекцияны диагностикалау мен емдеудің клиникалық хаттамасын әзірлеуге кірісті. Хаттаманың бірінші нұсқасы 2020 жылдың 3 ақпанында жасалды, оған бұрын осы мәселеге тап болған елдердің тәжірибесі мен дәлелдері бар емдеу әдістері кірді. Осы өмірге қауіп төндіретін инфекцияны емдеуде тәжірибе мен зерттеулердің пайда болуына қарай клиникалық хаттама мезгіл-мезгіл қайта қаралып отырды, қазіргі уақытта 2020 жылғы 15 шілдедегі құжаттың 10 нұсқасы өзгертулермен жарамды. Осы хаттама амбулаториялық, стационарлық деңгейлердегі ауру ағымының ауырлығына байланысты диагностикалау, емдеу және оңалту әдістерін және реанимациялық бөлімшелер жағдайындағы қарқынды терапияны, сондай-ақ көрсетілген медициналық көмек көрсету деңгейлерінің әрқайсысында оңалту іс-шараларын көздейді және қамтиды.
Диагностика. Диагноз мыналардың негізінде қойылады: 1) көптеген ЖРВИ-ге тән пациенттің шағымдары (бас ауруы, қалтырауы, әлсіздік, дененің сырқырауы, тамақтың жыбырлауы, құрғақ жөтел), сондай-ақ ЖРВИ-ге тән емес шағымдар (дәм мен иіс сезудің бұзылуы, іш өтуі, кеуденің қысылуы), ауыр жағдайларда демігуі, жүрек соғысы, несептің кідіруі, 2) жұқтырған адаммен байланыс немесе эпидемиялық жағдайдың болуы, 3) тексерудің аспаптық әдістерінің нәтижелері.
Covid-19 диагностикасы үшін аспаптық әдістер қолданылады: пульсоксиметрия (қандағы оттегінің деңгейін анықтайды), ПТР диагностикасы (адам ағзасында коронавирустың болуын анықтайды), ИФТ (коронавирусқа антиденелердің болуын анықтайды), сонымен қатар кеуде қуысының рентгенографиясы немесе компьютерлік томографиясы (өкпенің зақымдану дәрежесін анықтайды).
Стационарға емдеуге жатқызу үшін 5 күн бойы 38С және одан жоғары қызба, антипиретикалық препараттарға төзімді, әдеттегі тұрмыстық жүктемелердегі ентігу, сөйлесу, қауіп факторлары бар адамдар (мысалы: жасы 65 жастан асқан, қант диабеті, артериялық гипертензия және т.б.) айғақтар болып табылады.
Емдеу. Қазіргі уақытта коронавирустық инфекцияның тиімді вирусқа қарсы терапиясының нақты дәлелі алынбағанын ескере отырып, COVID-19 диагнозы расталған пациенттерді басқарудың негізгі қағидасы клиникалық белгілердің сипатына, аурудың ауырлығына, пневмонияның болуына/болмауына, асқынулардың түрі мен дәрежесіне, симптомдарды жеңілдету және органдар мен жүйелердің функцияларын неғұрлым ауыр ағымда сақтау мақсатында жүргізілетін қатар жүретін ауруларға байланысты оңтайлы патогенетикалық және симптоматикалық емдеу болып қала береді.
Вирусқа қарсы препараттар (фавипиравир және ремдесивир) пациенттің немесе оның заңды өкілдерінің ақпараттандырылған келісімін алғаннан кейін клиникалық зерттеулер шеңберінде стационарлық жағдайларда ғана ұсынылады.
Емдік шараларға дәрі-дәрмектік емес (қозғалыс белсенділігі режимі, науқастың төсекте орналасуы, диета және ішу режимі) және дәрі-дәрмектік әдістер (патогенетикалық және симптоматикалық терапия: дезагреганттар (ацетилсалицил қышқылы, дипиридамол), антикоагулянттар (ауызша антикоагулянттар немесе гепарин), НПВС (парацетамол, ибупрофен), глюкокортикостероидтар (дексаметазон, преднизолон, метилпреднизолон), интерлейкин рецепторларының тежегіштері (тоцилизумаб), оксигенацияның әртүрлі әдістері), пневмония кезіндегі антибиотикалық терапия жатады.
Эпидемияға қарсы режимді сақтау ұсынылады. Үйде оқшаулау кезінде жеңіл және орташа ауыр аурулары бар науқастар отырықшы өмір салтын, сусыздануды болдырмауға және белсенді болуға (жүруге) және сұйықтықтың жеткілікті мөлшерін қабылдауға тиіс.
Оңалту. Науқастарды оңалту мәселелері бойынша тыныс алу динамикасын жақсартуға, мазасыздық пен депрессия белгілерін жеңілдетуге, асқыну қаупін азайтуға, функцияны қалпына келтіруге және өмір сүру сапасын жақсартуға бағытталған жеке бөлім бөлінген. Бұл аспектіде қазақстандық ғалымдардың әзірлемесі болып табылатын әдістеме енгізу сатысында тұр, бұл тыныс алу органдарының виброакустикасы әдісі. Осы әдістемеге негізделген аппарат Қазақстанда өндіріледі, ол пациенттің жағдайына байланысты әртүрлі режимдерді таңдауға мүмкіндік береді, бұл әдісті өкпе ауруларын емдеу мен оңалтудың барлық кезеңдерінде қолдануға мүмкіндік береді.
Айта кету керек, бұл әдістердің барлығын тек дәрігердің нұсқауы бойынша қолдануға болады, сонымен қатар адам ағзасының жеке ерекшеліктерін, жағдайдың ауырлығын және қосалқы аурулардың болуын ескеру қажет.