Қазіргі әлемдік қоғам үшін созылмалы аурулар медициналық ғана емес, әлеуметтік-экономикалық маңызы бар жаһандық проблема болып табылады. Жыл сайын созылмалы аурулармен ауыратын науқастар санының өсуі байқалады, олар еңбекке қабілеттілігінен айырып, ұзақ уақыт шығынмен емдеу, оның ішінде стационарлық емдеу қажеттілігімен ауыр асқынуларға әкеп соқтырады.
ДДҰ Еуропалық өңірлік бюросы (ДДҰ ЕӨБ) 2016 жылдың қаңтар айында Қазақстанда амбулаториялық емдеуге болатын аурулардың тізімін ұсынды.
ДДҰ ЕӨБ зерттеулерінің деректері бойынша, артериялық гипертензия кезінде - 75%, несеп шығару жолдарының инфекциялары кезінде - 44% және стенокардия кезінде - 42% ауыр асқынулардың дамуын, еңбекке қабілеттілігінен айырылуды, алғашқы медициналық-санитариялық көмек деңгейінде тиімді шаралар кезінде экономикалық шығынды емдеуге жатқызуды болдырмауға болады.
Хабарламада айтылғандай, осы аурулар бойынша ЭЫДҰ елдері арасында Қазақстанда емдеуге жатқызу көрсеткіштері ең нашарлар қатарында.
ДДҰ ЕӨБ-ның 2015 жылғы зерттеулерінің қорытындысы бойынша ҚР-да қант диабетімен 100 мың тұрғынға шаққанда 327 адам ауруханаға жатқызылған (ресми статистика деректері бойынша 2017 жылдың қорытындысы бойынша бұл көрсеткіш 100 мың тұрғынға шаққанда 718 құрады.), ал ЭЫДҰ елдерінде 100 мың адамға шаққанда 150 адам ауруханаға жатқызылған.
Сондықтан ҚР Денсаулық сақтау министрлігі обыр алды ауруларын ерте анықтау және уақтылы емдеу мәселелеріне алаңдаулы, өйткені Қазақстанда қатерлі ісіктерден бес жылдық өмір сүру көрсеткіштері 57% – дан аз, ал ЭЫДҰ елдерінде-66% (2013 жылғы деректер).
Қазіргі уақытта Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесінің алдында халықтың өмір сүру белсенділігін ұзарту, сапалы көмек көрсету және азаматтардың еңбекке қабілеттілігін сақтау міндеті тұр.. Бұл жерде негізгі рөл Денсаулық сақтау жүйесінің алғашқы медициналық-санитариялық буынына берілген. Жақында мемлекет Басшысының Қазақстан халқына Жолдауында МСАК жүйесін дамытуға айтарлықтай көңіл бөлінген. Сонымен, Мемлекет басшысы МСАК қызметтерінің қол жетімділігін, әсіресе ауылда кеңейтуді тапсырды, сондай-ақ созылмалы ауруларды басқарудың жаңа тәсілдерін енгізген учаскелік медициналық қызметкерлердің еңбекақысы кезең-кезеңмен арттырылатын болады.
«Денсаулық» денсаулық сақтауды дамыту бағдарламасының негізгі бағыттарының бірі «медициналық-санитариялық алғашқы көмекті жаңғырту және басым дамыту негізінде пациент мұқтаждықтары айналасына барлық денсаулық сақтау қызметтерін интеграциялау» болып табылады. Осы бағыт шеңберінде созылмалы ауруларды біріктірілген басқару бағдарламасын енгізу іс-шаралары қарастырылған.
АББ біріктірілген күтімді қамтамасыз ету және емдеуге жатқызу деңгейін төмендету есебінен денсаулық сақтау жүйесіне шығындарды бір мезгілде төмендету арқылы созылмалы аурулары бар пациенттердің өмір сүру сапасын жақсартуға бағытталған тұжырымдама болып табылады.
АББ тиімділігі үдеуіне мүмкіндік бермей созылмалы ауруларды ерте анықтауға және емдеуге байланысты, сондай-ақ ол кезде пациенттер өздерінің созылмалы ауруларын қалай жақсы басқаруға, өз өмірінің сапасын қолдауға және жақсартуға қатысады.
Басқаша айтқанда, жобаның мәні пациенттің медициналық қызметкерлердің мультитәртіптік командасымен ынтымақтастықта өз денсаулығының жағдайын өзі бақылап отыруы болып табылады
Мультитәртіптік топқа учаскелік терапевт, жалпы практика дәрігері, мейірбике, міндетті түрде кардиолог, эндокринолог, психолог, әлеуметтік қызметкер кіреді.
Бұл тәсіл жалпы практика дәрігерлері (ЖПД) және тар бейіндегі мамандар, ауруханалар мен оңалту орталықтары сияқты пациенттерді күтуге тартылған әр түрлі мамандар мен мекемелер арасындағы ынтымақтастықты жетілдіруге мүмкіндік береді.
Ауруларды басқару бағдарламасына ІІ және ІІІ сатыдағы артериялық гипертензиясы бар (ілеспелі, ауыр созылмалы аурулары жоқ), ІІ типті қант диабеті бар (компенсацияланған, субкомпенсацияланған, ауыр асқынуларсыз), созылмалы жүрек жеткіліксіздігі бар, қауіп факторлары бар пациенттер қатыса алады.
Қазақстанда ауруларды басқару бағдарламасы қазіргі уақытта еліміздің барлық өңірлерінде 421 медициналық МСАК ұйымдарында енгізілді.
Денсаулық сақтау министрлігінің тапсырмасы бойынша АББ мультитәртіптік командасы мамандарын оқыту жүргізіледі. Бүгінгі таңда 3 мыңға жуық маман оқытылды.
АББ-ға тартылған емделушілер санының 2018 жылдың басынан 25 есе өсуіне қол жеткізілді. Ауруларды басқару бағдарламасына 175 мыңға жуық адам немесе осы созылмалы аурулары бар пациенттердің жалпы санынан 11,1% қатысады.
Артериялық гипертензиямен «Д» есебінде тұрған 1,2 миллион адамның тек 126 мыңы ғана бағдарламаға қатысады. 327 мың диабетпен ауыратын қазақстандықтардың 38 мыңға жуық пациенті АББ-ға тартылған. «Д» есебінде тұрған 73 мың созылмалы жүрек жеткіліксіздігі бар 9 мыңнан астам адам бағдарламаға қатысты.
6 айдың қорытындысы бойынша өңірлердің деректеріне сәйкес артериялық қысымы 140/90 ммрт ст деңгейіне дейін тұрақтандырылған пациенттердің үлесі АББ-ға қатысатын пациенттер санының 65%-ын құрады.
Тығыздығы төмен липопротеидтердің нысаналы деңгейіне жеткен пациенттердің үлесі 27,4% құрады.
АББ-ға тартылған созылмалы жүрек жеткіліксіздігі бар пациенттер арасында емдеуге жатқызудың жаңа жағдайлары бойынша оң динамика байқалады. Жаңа емдеуге жатқызу деңгейі 11%-ға дейін төмендеді.
ҚР Денсаулық сақтау министрлігі алдағы уақытта осы созылмалы аурулары бар пациенттерді ауруларды басқару бағдарламасына 100% тартуды жоспарлап отыр. Бұл үшін бірқатар ынталандырулар, оның ішінде дәрі-дәрмекпен басымды қамтамасыз ету, АББ қатысушылары үшін ТМККК шеңберінде зертханалық зерттеулерден уақтылы өту көзделеді.